Mikrobiyomunuzu Tanıyın

Mikrobiyomun Gücü: 38 Trilyon Minik Yaşayan Oluş

Vücudunuz 38.000.000.000.000 (38 trilyon) bakteri ve sayısız diğer mikroorganizmanın yaşadığı bir ekosistemdir. Sadece bakteri hücreleri dahi, vücudunuzdaki toplam hücre sayısının yüzde 50'sini temsil ediyor. Bu çok sayıda mikroorganizmanın tamamı mikrobiyota olarak adlandırılır ve bu trilyonlarca mikrobik hücre ile tüm bileşenlerinden oluşan bütün yapı ise mikrobiyom olarak tanımlanır.

Bu mikroorganizmaların çoğunluğu sindirim sisteminizde yaşasa da, ağzınız, cildiniz, koltuk altlarınız ve vücudunuzun başka birçok yerinde de yerleşiyor. Her bir bölge kendi eşsiz mikrobiyomuna sahip. Ancak eski ve yaygın bir yanılgı var: "Bakteriler kötü değil midir?" Cevap hayır—hatta tersi doğru. Çoğu bakteri zararsız (kommensal), birçoğu faydalı (mutualistik), ve içinizdeki pek çoğu tamamen gerekli ve vazgeçilmez.

Mikrobiyomunuz Nereden Geliyor? Başlangıç Hikayesi

Genlerinizi ebeveynlerinizden aldığını biliyorsunuz, ama biliyyor muydunuz ki anneniz size mikrobiyomunuzun da bir kısmını aktarıyor? Bu temel mikrobiyali alma sürecine tohumlama (seeding) denir.

Tohumlama genellikle doğumda başlar—vajinal kanal yoluyla, cilt-cilt temasıyla ve emzirme ile. Zamanla çevreniz—diğer anneler, babalar, kardeşler, evcil hayvanlar, dış ortamdaki toprak, ev içi yüzeyler, doğa—bu mikrobiyal çeşitliliğe katkıda bulunmaya devam eder. Bu ilk mikrobiyom hücreleri sindirim sisteminize yerleşir ve bağışıklık sisteminizin temelini oluşturur. Hangi mikroorganizmaların tehlikeli olduğunu ve hangilerinin güvenli olduğunu "öğreten" bu başlangıç rehberleri gibi çalışırlar. İlk birkaç yaşta, bu mikrobiyom sabit durum mikrobiyomu olarak adlandırılan ve bugün sahip olduğunuz duruma benzer hale stabilize olur.

Bakteri Dostlarımız Ne Yapıyor? Şaşırtıcı Roller

Çok basitçe söylemek gerekirse: İnsan vücudunda meydana gelen hemen hemen her fonksiyona bakteri sembiontlarımız ve onların metabolik ürünleri bağlı. Pek çok şey daha karmaşık ve bağlantılı bir şekilde çalışıyor.

Başlamak için bağırsağınızda neler olduğundan bahsedelim—trilyonlarca faydalı bakteri epithelyal duvarınız boyunca yaşar ve çok sayılı olmaları sebebiyle bağırsak bariyeri bütünlüğünü korur. Zararlı bakterilerin penetrasyon yapmasını zorlaştırır. Asidik bir ortam sağlayarak bazı alkali-seven patojenik bakterileri yerleşmekten alıkoyarlar. Hatta bazı bakteriler sindirim sisteminin kas kasılmalarını uyaran nörotransmitterler üretirler—evet, bunu patlama dedikleri şeyde oluyor.

Yediğimiz yiyecekler sindirilirken, belirli mikrobiyal genler aksi takdirde sindiremeyeceğimiz besinleri—örneğin lifi—parçalamak için enzimleri kodlar. Bu süreç sırasında bakteriler butirat gibi kısa zincirli yağ asitleri üretir. Bu maddeler kolon hücreleri için yakıt görevi görür ve koruyucu bağırsak mukonasını güçlendirir. Butirat özellikle, bağırsak ötesindeki güçlü anti-enflamatuvar etkilere sahiptir—oksidatif stresi azaltır (serbest radikallerle antioksidanlar arasındaki dengesizlik) ve düzenleyici T hücrelerinin üretimini yönetir.

Buna ek olarak, bakteriler B vitamini ve K vitamini sentezler, patojenik E. coli suşlarından ve ürogenit kanalındaki diğer müdahaleden savunma yapar, ve vajinal biyomda pH'ı dengeler ve istenmeyen aşırı maya gelişiminden koruma sağlar. Mikrobiyal popülasyonun sağlığı, vücudun geri kalanının sağlığı için çok kritiktir—kalpten cilde, metabolizmaya, bağırsak bağışıklık fonksiyonuna kadar her şey bağlı.

Bilim insanları sürekli mikrobiyotamız ile sağlığımız arasında yeni bağlantılar keşfediyor. Son araştırmalar, bağırsak floramızın hatta belki de ruh halimizi, iştahımızı, davranışlarımızı ve sirkadiyen ritimleri etkileyebileceğini gösteriyor—bu fonksiyonlar bir zamanlar sadece beyine ait olduğu düşünülüyordu ve mikropleri buraya yerleşemiyor görülüyor.

Bağırsak Bariyeri: Koruma ve Beslenme Paradoksu

İnsan bağırsağının iç kısmı tek bir epithelyal hücreler katmanı ve kalın bir mukus tabakası ile oluşmuştur. Bu yapıya bağırsak bariyeri diyoruz. Bu bariyerin iki görevı var: Faydalı besinleri emme ve zararlı maddelerden koruma.

Epithelyal hücrelerinizin arasında sıkı bağlantılar (tight junctions) vardır. Bunların görevi bağırsak bariyerinin geçirgenliğini düzenlemek ve bağırsak ile kan akışı arasında bir "kapıcı" görevini görmek. Cildinizden çok daha büyük bir yüzey alanına sahip bağırsak (iri bağırsak tek başına bir badminton sahasının yarısı kadar—yaklaşık 220 fit kare—ve insan saçının yarısı kadar kalınlıkta), vücudunuzdaki en büyük dış maruz kalınan yüzeytir. Günlük olarak yediğiniz gıda, solduğunuz moleküller ve bazen girmek istenen potansiyel toksinlerle uğraşır.

Eğer bağırsak tabakanız zarar görmüş veya tehlikeye atılmış ise (muhtemelen "sızıntılı bağırsak" olarak duydunuz), vücuda ait olmayan maddeler kan akışına girebilir ve bağışıklık sistemi gereksiz yere tetiklenir—iltihaplanma, alerjiler, sindirim sorunları, migren, ağrı, yorgunluk ve daha fazlasını düşünün.

Sağlıklı bir Mikrobiyom Neye Benzer? Benzersizliğin Gücü

Genomu gibi, mikrobiyomunuz da size özgü. Ve değişime açık. Diyet, egzersiz, ilaç ve hatta uyku gibi dış faktörlerin tümü mikrobiyomunuzun bileşimini günlük olarak etkileyebilir ve değiştirebilir.

Dünya'nın ekosistemlerini kendi iç dünyanızın bir analoji olarak düşünün. Günler ve haftalar ve mevsimler ve yıllar içinde, farklı ormanlarda, çöllerde ve okyanusta farklı türlerde ağaçlar, bitkiler veya hayvanlar olabilir. Ancak o ormanı ve her ekosistemi gelişen "bağlayıcı" ekolojik fonksiyonlar sürekli ve korunmuş kalır. Başka bir deyişle, mikrobiyomlarımız birbirinden çok farklı olsa da, sağlığımız için koruduğu fonksiyonlar nispeten benzer. Bizde ne olursa olsun, bu mikrobiyom orada olması için evrimleşmiş.

Sağlıklı bir mikrobiyomun neye benzediğini bilmiyoruz. Belki hiç bilemeyiz. "Lactobacili'den yoksun olduğunuzu gördük, işte size bir takviye" denir de, insan bedeni öyle işlemez. İdeal mikrobiyom muhtemelen hiç var olmamıştır. Ne kadar çeşitliyse ırklar, o kadar çeşitliydir ve mikrobiyomlar da—ve bunun iyi bir nedeni var.

Bunun yerine kendinize sormalısınız: "Vücudumdaki bakteriler benim sağlığım için gerekli fonksiyonları yerine getirmek için optimal şekilde çalışıyor mu? Günlük seçimlerimde mikrobiyomumu nasıl destekleyebilirim? Sadece kendim için mi besleniyorum yoksa iç taraftaki 38 trilyon bakterim için de mi? Probiyotikleri ve prebiyotikleri rutinime dahil etmeliyim mi?"

Mikrobiyom çalışması, kendi kendimiz hakkındaki anlayışımızı radikal bir şekilde yeniden tanımlar. Bir zamanlar kendimizi tamamen insan olduğunu düşünürken, şimdi aslında bir "süper organizma"—yürüyen, konuşan bir ekosistem—yarısı insan, yarısı bakteri olduğunu biliyoruz. Bu yeni biyolojidir. Bu, tıp, hijyen, diyet ve sağlık için yeni bir yaklaşımı gerektirir.